بررسی عملکرد ژنوتیپ ها به علت وجود اثرمتقابل ژنوتیپ × محیط، معمولا در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد آزمایش قرار می گیرد تا اطلاعات حاصله بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی ارقام را افزایش دهد. به منظور بررسی پایداری عملکرد دانه برخی ارقام معرفی شده در طی سال های گذشته به مناطق سرد و معتدل کشور، بیست رقم گندم نان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز، از پاییز 1388 به مدت چهار سال زراعی کشت گردید. با توجه به معنی دار بودن اثرمتقابل ژنوتیپ در محیط، تجزیه پایداری با تمام روش های ممکن انجام گردید تا پایدارترین و پرمحصول ترین ارقام شناسایی گردند. نتایج حاصل از انجام روش های مختلف تجزیه پایداری نشان داد روش های تک متغیره تجزیه پایداری غیرپارامتری ارقام با عملکرد پایین، روش های امی و GGE بای پلات، ارقام با پتانسیل عملکرد متوسط به بالا و گزینش همزمان ارقام با عملکرد بسیار بالا را به عنوان ژنوتیپ های پایدار معرفی می نماید. بر اساس اکثر روش های پارامتر پایداری، رقم بهار با تیپ رشد بهاره معرفی شده در سال 1387، مهدوی با تیپ رشد فاکلداتیو آزادسازی شده در سال 1374 و در مرتبه بعدی رقم آزادی با تیپ رشد زمستانه معرفی شده در سال 1358  به ترتیب با میانگین عملکرد 7.27، 7.13 و 6.88 تن در هکتار پایدارترین و پرمحصول ترین رقم در بین ارقام محسوب شدند و می توان این ارقام را به عنوان یکی از والدین تلاقی ها، در برنامه های به نژادی جهت تولید ارقام پرمحصول و پایدار استفاده نمود.

این بررسی به منظور تعیین سازگاری و پایداری عملکرد دانه ارقام گندم نان (الوند، الموت، زرین، نوید، آذر 2، سبلان، امید و بزوستایا)، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی به مدت 3 سال زراعی (89 -1386) در 6 منطقه سنندج، قروه، دیواندره، بانه، مریوان و سقز اجرا شد. در هر سال و در هر منطقه پس از برداشت، تجزیه واریانس ساده برای عملکرد دانه انجام و در پایان سال سوم در هر منطقه تجزیه واریانس مرکب (3 ساله) و در خاتمه تجزیه واریانس مرکب نهایی (18 محیط) انجام شد. برای تعیین پایداری عملکرد ارقام از روشهای لین و بینز، ضریب تغییرات محیطی، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، واریانس محیطی و روش غیرپارامتری رتبه بندی استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه مرکب (3 سال و 6 منطقه) نشان داد که اثر ژنوتیپ و اثرات متقابل سال ´ ژنوتیپ و ژنوتیپ ´ منطقه ´ سال بر عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های آزمایشی متعلق به رقم الوند (3.74 تن در هکتار) بود. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش لین و بینز، نشان داد که، ارقام سبلان، نوید و زرین دارای کمترین واریانس درون مکانی در بین ژنوتیپ های آزمایشی بوده و همچنین کمترین ضریب تغییرات محیطی، متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. کمترین واریانس محیطی نیز در بین ارقام، متعلق به رقم آذر 2 بود. نتایج حاصل از روش اکووالانس ریک نشان داد که ارقام زرین و سبلان دارای کمترین اکووالانس است. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد که، پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. همچنین نتایج حاصل از روش رتبه بندی نشان داد که پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام الوند و سبلان بود. جمع بندی نتایج حاکی از آن است که بر اساس اغلب روش های مورد استفاده در این بررسی ارقام زرین و سبلان در مناطق سردسیر کردستان از پایداری عملکرد بیشتری نسبت به سایر ارقام برخوردارند و جهت کاشت و تولید پایدار در این مناطق توصیه می شوند.

مثلث روسیه-هند-چین موسوم به ریک از ساز و کارهایی به شمار می رود که پس از جنگ سرد از سوی قدرت های شرقی در جهت تغییر یا تعدیل ساختار نظم بین الملل آمریکایی-محور پدید آمد. این هدف سپس به شکل گسترده تری در قالب سازمان همکاری شانگهای، ائتلاف بریک و بعدها، بریکس پیگیری شده است. سه گانه وزرای خارجه روسیه، هند و چین در واقع تلاشی است برای ایجاد شبکه نوظهور همکاری میان قدرت های تجدیدنظرطلب به منظور تغییر نحوه حکمرانی جهانی و تاسیس نظم بین المللی چندقطبی. با توجه به روابط دوجانبه، سه جانبه و چندجانبه ریک، پرسش مقاله حاضر این است که آیا تحقق چنین هدفی ممکن است و چرا؟ یافته های مقاله هم راستا با فرضیه آن نشان می دهد که مثلث روسیه-هند-چین به رغم برخورداری از ظرفیت های نسبی و انگیزه های قوی برای تغییر نظم بین المللی آمریکا-محور از انجام این هدف در شرایط کنونی عاجز است؛ چراکه هرچند مسکو، دهلی نو و پکن در خصوص نیاز به نظمی چندقطبی یا نظام چندمرکزی روابط بین الملل اتفاق نظر دارند، اما ادراکات آنها از ماهیت این تغییر و جایگاه هر یک از این سه کشور در نظم بین المللی آینده در اساس واگرا است. نتیجه آنکه تعامل بیشتر شبکه ریک در قالب گروه های هم فکر بزرگ تر همچون بریکس و یا سازمان همکاری شانگهای و بریکس پلاس که ایران یکی از گزینه های حضور در آنها است، می تواند با تقویت چشم انداز تغییر نظم جهانی موجود به نفع کشورهای نوظهور و درحال توسعه تا حد زیادی بر رقابت درونی روسیه-هند-چین و واگرایی میان آنها فائق آید. مقاله حاضر از نوع توصیفی-تحلیلی بوده و با بهره گیری از روش تبیینی در پی کشف علل ناکارآمدی سازوکار ریک برآمده است.

محیط یکی از مسایل پیچیده برنامه های به نژادی برای تهیه ارقام پرمحصول و سازگار به شمار می رود. روش های زیادی × اثر متقابل ژنوتیپ محیط ارایه شده است. هدف از این تحقیق ابتدا انتخاب برترین و پایدارترین ژنوتیپ جو مناسب کشت در × برای تجزیه اثر متقابل ژنوتیپ مناطق دیم نیمه گرمسیر کشو ر بوده و سپس تعیین روابط متقابل بین پارامترهای پایداری مختلف، رابطه آنها با عملکرد دانه و تکرارپذیری 1384 ) با طرح پایه بلوک های - این پارامترها طی سه سال متوالی است. عملکرد دانه 18 ژنوتیپ جو در 4 منطقه از ایران به مدت 3 سال ( 86 کامل تصادفی با 4 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفت. سه دسته داده برای تعیین روابط بالا به کار گرفته شد. اولین دسته داده عملکرد ژنوتیپ ها در 4 منطقه طی یک سال (در مجموع 3 سری) بود. دومین دسته داده مربوط به عملکرد ژنوتیپ ها طی دو سال (در مجموع 3 سری) و سومین دسته هم عملکرد ژنوتیپ ها در مناطق مختلف طی 3 سال مورد آزمایش بود. نتایج به دست آمده نشان می دهد که آماره های واریانس شوکلا و اکووالانس ریک هم بستگی مثبت و بسیار معنی داری با هم دارند ولی هر دو پارامتر با میانگین عملکرد دانه هم بستگی نشان ندادند. پارامترهای ضریب رگرسیون، واریانس محیطی و ضریب تغییرات هم بستگی بالایی در سال های منفرد و جفتی با هم داشتند هم بستگی بالایی را در چند سال با اکووالانس ریک نشان داد.ASV  ولی باز هم با میانگین عملکرد هم بستگی نشان ندادند. هم چنین پارامتر تکرارپذیری SIPC1 و ASV، ارزیابی تکرارپذیری آماره های مختلف نشان داد که آماره های پایداری واریانس شوکلا، اکووالانس ریک بالایی را در سال های مختلف اجرای آزمایش نشان دادند و توصیه می شود که از تعداد آماره بیشتری از جمله روش های ناپارامتری برای تعیین تکرارپذیر بودن آماره ها استفاده شود.

این مطالعه به منظور بررسی سازگاری و پایداری عملکرد دانه ارقام آبی گندم نان الوند،‏ الموت،‏ زرین،‏ نوید،‏ آذر 2،‏ سبلان،‏ امید و بزوستایا،‏ در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی و به مدت سه سال زراعی (89-1386) در شش شهرستان اجرا شد. در هر سال و در هر منطقه پس از برداشت،‏ تجزیه واریانس ساده برای عملکرد دانه انجام و در پایان سال سوم در هر منطقه تجزیه واریانس مرکب (سه ساله) و در خاتمه تجزیه واریانس مرکب نهایی (سه سال و شش منطقه) انجام شد. برای تعیین پایداری ارقام از روش های لین و بینز،‏ واریانس محیطی،‏ اکووالانس ریک و واریانس پایداری شوکلا استفاده گردید. نتایج حاصل از تجزیه مرکب (سه سال و شش منطقه) نشان داد که اثر متقابل ژنوتیپ×منطقه×سال بر عملکرد دانه از نظر آماری معنی دار بود. بیشترین و کمترین عملکرد دانه در بین ارقام آزمایشی به ترتیب متعلق به ارقام الوند با 3.74 و آذر 2 با 2.72 تن در هر هکتار می باشد. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش لین و بینز نشان داد که رقم زرین دارای کمترین واریانس درون مکانی در بین ارقام آزمایشی بوده و کمترین واریانس محیطی نیز متعلق به رقم آذر 2 است. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد که کمترین واریانس پایداری شوکلا در بین این ارقام به ترتیب متعلق به ارقام زرین و سبلان می باشد. همچنین،‏ نتایج حاصل از روش اکووالانس ریک نشان داد که رقم زرین دارای کمترین اکووالانس ریک در بین ارقام می باشد. جمع بندی نتایج حاصل از این بررسی نشان می دهد که ارقام زرین و سبلان از پایداری بالاتری نسبت به سایر ارقام مورد تحقیق برخوردار بوده و کشت آن در مناطق مورد مطالعه توصیه می شود.

به منظور مطالعه پایداری عملکرد دانه و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط، 8 ژنوتیپ گندم نان در سال های زراعی 1386 تا 1389 از نظر عملکرد دانه در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شدند. مناطق اجرای آزمایش شامل در 6 مکان سنندج، قروه، دیواندره، بانه، مریوان و سقز بودند. بر اساس نتایج تجزیه واریانس مرکب (3 سال و 6 منطقه)، اثرهای مربوط به ژنوتیپ، سال در مکان، ژنوتیپ در سال و اثر متقابل سه جانبه ژنوتیپ و سال و مکان معنی دار بود. برای تعیین پایداری عملکرد دانه، از واریانس پایداری شوکلا، اکووالانس ریک، معیار غیرپارامتری رتبه بندی و تجزیه کلاستر استفاده شد. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش اکووالانس ریک نشان داد ارقام زرین و سبلان دارای کمترین اکووالانس است. نتایج حاصل از تجزیه پایداری به روش واریانس پایداری شوکلا نشان داد، پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام زرین و سبلان بود. همچنین نتایج حاصل از روش رتبه بندی نشان داد پایدارترین عملکرد به ترتیب متعلق به ارقام الوند و سبلان بود. نتایج تجزیه کلاستر از لحاظ میانگین عملکرد و پارامترهای پایداری، ارقام را در پنج گروه مجزا قرار داد. جمع بندی نتایج حاصل از این بررسی نشان داد ارقام زرین و سبلان از پایداری بالاتری نسبت به سایر ارقام مورد تحقیق برخوردار بودند و کشت آن در مناطق مورد مطالعه توصیه می شود.

به منظور تعیین پایداری عملکرد و بررسی اثر متقابل ژنوتیپ × محیط، 117 اکوتیپ برتر یونجه در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال های زراعی 1384 و 1385 در 10 ایستگاه تحقیقات کشاورزی منطقه اقلیمی سرد کشور مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج حاصل از تجزیه واریانس ساده و مرکب، وجود اختلاف معنی دار بین ژنوتیپ ها و اثر متقابل معنی دار سال × مکان و اکوتیپ × سال × مکان برای صفات عملکرد علوفه خشک و عملکرد علوفه تر در سطح احتمال یک درصد را نشان دادند. به منظور تعیین پایداری اکوتیپ های مورد مطالعه پارامتر های مختلف پایداری استفاده شد. براساس عملکرد علوفه خشک اکوتیپ های چالشتر و گله بانی کمترین واریانس محیطی و ضریب تغییرات را دارا بودند و اکوتیپ های شورکات و اردوباد دارای کمترین مقادیر واریانس پایداری شوکلا، اکووالانس ریک، واریانس اثر متقابل پلستد و میانگین واریانس های اثر متقابل پلستد و پترسون بودند. اکوتیپ های گله بانی و چالشتر براساس واریانس محیطی و ضریب تغییرات از نظر صفت عملکرد علوفه تر پایدارتر بودند ولی براساس روش های واریانس پایداری، اکووالانس ریک و واریانس پلستد و پترسون، اکوتیپ های قره آغاج و ملک کندی پایدار محسوب شدند. در مجموع از نظر عملکرد علوفه خشک و علوفه تر، اکوتیپ چالشتر بعنوان اکوتیپ پایدار شناخته شد.

هدف این پژوهش مطالعه میزان پایداری و سازگاری 12 لاین امیدبخش برنج به همراه دو رقم شاهد (فجر و ندا) بود. ژنوتیپ ها طی سه سال زراعی (90-1389، 91-1390 و 92-1391) در سه منطقه آمل، ساری و تنکابن در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار ارزیابی شدند. در این تحقیق از آماره های واریانس محیطی رومر، ضریب تغییرات فرنسیس و کاننبرگ، اکووالانس ریک، واریانس پایداری شوکلا، ارزش پایداری امی، واریانس درون مکانی لینز و بینز، ضریب تغییرات درون مکانی و روش رگرسیون تای جهت بررسی پایداری عملکرد دانه لاین ها استفاده شد. براساس نتایج آماره واریانس محیطی رومر و ضریب تغییرات، لاین های 7، 9 و رقم ندا پایدار و عملکرد قابل قبولی نشان دادند. طبق نتایج روش های واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک و نیز عملکرد دانه، لاین های شماره 1، 7، 9، 12 و رقم فجر بهترین ژنوتیپ ها بودند. آماره های واریانس درون مکانی و ضریب تغییرات درون مکانی لین و بینز نشان داد که لاین های 10، 7 و 1 پایدارترین ژنوتیپ ها بودند. براساس ارزش پایداری امی، لاین های 1، 2، 4، 7 و 12 و رقم ندا بیش ترین پایداری و عملکرد را به خود اختصاص دادند. نتایج رگرسیون تای نیز نشان داد که لاین های 7، 9 و 12 و ارقام فجر و ندا بهترین ژنوتیپ ها از نظر پایداری و عملکرد بودند. در مجموع، براساس نتایج روش های مختلف، لاین های 7 و 9 و رقم فجر پایداری عملکرد بالایی را نشان دادند و و از نظر عملکرد نیز به ترتیب برابر با 44/6032، 59/5879 و 81/5755 کیلوگرم در هکتار، دارای عملکرد بیش تری از میانگین ژنوتیپ ها بودند.

وجود اثر متقابل ژنوتیپ  xمحیط ایجاب می کند که عملکرد ژنوتیپ ها در دامنه وسیعی از شرایط محیطی مورد ارزیابی قرار گیرند تا اطلاعات حاصل بتواند کارایی مربوط به گزینش و معرفی آنها را افزایش دهد. به این منظور عملکرد دانه  24ژنوتیپ زمستانه کلزا در نه منطقه سرد و معتدل سرد کشور در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار و به مدت دو سال زراعی 80-1379 و 81-1380 مورد بررسی قرار گرفت. تجزیه واریانس مرکب با فرض ثابت بودن اثر ژنوتیپ ها و تصادفی بودن اثر سال ها و مکان ها انجام شد. نتایج نشان داد بین ژنوتیپ های مورد آزمایش تفاوت معنی داری از نظر عملکرد دانه وجود دارد. به استثنای اثر متقابل ژنوتیپ x سال که معنی دار نگردید، بقیه اثرهای متقابل معنی دار بود. برای تعیین ژنوتیپ های پایدار و پر محصول، تجزیه پایداری با استفاده از روش های ابرهارت وراسل، ضریب تغییرات ژنوتیپی، اکووالانس ریک ، واریانس پایداری شوکلا و ضریب رگرسیون فینلی و ویلکینسون انجام شد. در روش ابرهارت و راسل، اثر متقابل ژنوتیپ x محیط (خطی) معنی دار بود که بیانگر برازش مناسب مدل رگرسیونی می باشد، بنابراین ژنوتیپ ها بر اساس شیب خط رگرسیونی،متوسط عملکرد دانه و نیز انحراف از خط رگرسیون گروه بندی و ژنوتیپ های SLM046 وParade به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3.43 و 3.34 تن در هکتار با سازگاری خیلی خوب در تمام محیط ها به عنوان ژنوتیپ های مطلوب انتخاب شدند. به کارگیری سایرروش های تجزیه پایداری (ضریب تغییرات ژنوتیپی، واریانس پایداری شوکلا و اکووالانس ریک) نیز ژنوتیپ های Parade، SLM046، Fornax، Licord وColvert  را به عنوان ارقام پایدار و سازگار معرفی کردند که تا حدودی موید نتایج حاصل از روش ابرهارت و راسل بود